Drodzy czytelnicy.

Frapuje mnie skomplikowany problem wdzięczności, w dość wąskim zakresie jej funkcjonowania w odniesieniu do zdrowia psychicznego i społecznego. Poczucie wdzięczności bowiem jest niezwykle wyrazistym aspektem kontaktów międzyludzkich sposób w jaki się pojawia w naszej ekspresji, jakie zajmuje miejsce w naszym emploi, może być znaczącym świadectwem charakteru naszej osobowości. Wdzięczność bywa różna : spontaniczna i wymuszona. Zdolność do wdzięczności spontanicznej jest silniej zakorzeniona w nas, jest częścią naszego Ja i kształtuje sposoby naszych kontaktów ze światem, jest w jakimś sensie elementem dobrostanu (zdrowia) psychicznego. Kiedy zatem mówimy czyń dobro, to między innymi mamy właśnie na myśli tę spontaniczną, niewymuszoną życzliwość do innych. Inni to nie zagrożenie - inni to szansa na poczucie bezpieczeństwa. I mamy też bardziej złożoną sytuację wdzięczności wymuszonej, kiedy ktoś mówi przepraszam i dziękuję, dlatego, że został do tego zmuszony a zaniechanie tych zachowań jest zagrożone karą i represjami, kiedy nie ma innego wyjścia i nigdy sam by tego "od siebie” nie zrobił. Oczywiście w systemie wychowania wiele zachowań i postaw jest osiągane przez przymus, nakaz, zakaz czy formy dyscyplinowania i zorganizowanej edukacji, która musi uczyć "dobrego wychowania". Jest naturalnie wielka różnica pomiędzy sytuacją kiedy ktoś mówi dziękuję czy przepraszam dlatego, że jest to wyraz jego życzliwego stosunku do innych a zgoła inna jest sytuacja kiedy ktoś wypowiada te słowa bo tak "wypada" lub, że to mu się opłaca. Wdzięczność wymuszona może być nośnikiem i źródłem niekorzystnych stanów psychicznych, upokorzeń, skrywanych chęci do odwetu i ogólnie przyzwyczajanie się do "pustych gestów".

Refleksje na ten naszły mnie podczas obserwacji posiedzenia Sejmu kiedy prowadzący obrady strofował referenta: To myśmy Pana wybrali, to my powierzyliśmy Panu tę funkcję i zaszczyty a Pan nas krytykuje! Jest Pan niewdzięczny! Takie rozumienie wdzięczności zaprezentowane w dodatku publicznie z wyraźnym przekonaniem, iż jest ono w pełni uprawnione może porazić prostactwem. Wybieramy kogoś, powierzamy komuś odpowiedzialne zadanie bo uważamy że jest tego godzien, zasłużył na to swoją wiedzą i umiejętnościami i ma dobrze realizować powierzone zadania a nie okazywać nam wdzięczności za wybór. Rodzi się bowiem podejrzenie, że ktoś wybrany gdy nie daje sobie rady, nadrabia właśnie wdzięcznością i umizgami do tych co go wybrali.

Takich postaw uczymy się "za młodu", przykładem wdzięczności wymuszanej jest między innymi wymawianie dzieciom, że tyle dla nich zrobiliśmy, poświęcamy się dla nich a one nie są nam dostatecznie wdzięczne. Jeżeli to upominanie się o wdzięczność jest nazbyt rygorystyczne i dominuje w systemem nagroda - kara wywołuje często odmienne od oczekiwanych rezultaty bo zaczyna się w mentalności dziecka kojarzyć właśnie z karą a nie nagrodą. Dziękujemy komuś i jesteśmy wdzięczni bo sprawia nam to przyjemność albo dziękujemy bo tego od nas wymagają, ale wdzięczności nie czujemy. Uczucia wyższe a wdzięczność do nich należy umocnić można tylko przez stosowanie metod z rzędu uczuć wyższych.

Dałem ci coś, a ty mi nie podziękowałeś, coś ci kazałem zrobić a ty tego nie zrobiłeś i za to dostaniesz "ścierką przez głowę" abyś zapamiętał, że należy być posłusznym i należy dziękować dorosłym bo oni chcą dla ciebie dobrze. Dobro wymuszone i dobro wypielęgnowane to dwie różne rzeczy. Odsyłam do wspaniałego doktora Janusza Korczaka.

Zbigniew Cendrowski
Redaktor Naczelny
lider3000@poczta.onet.pl
www.lider.szs.pl